Συνέντευξη για το Mobbing με την κα.Θέκλα Πετρίδου, Ψυχολόγο και Συγγραφέα
Η κα. Θέκλα Πετρίδου, ψυχολόγος και συγγραφέας του γνωστού βιβλίου “Ψυχολογικός Πόλεμος”, μας έκανε την τιμή να απαντήσει στις πιο συνηθισμένες ερωτήσεις για το Mobbing, ή αλλιώς την ηθική παρενόχληση.
Ξεκινάμε με τις δύσκολες ερωτήσεις. Η επίκαιρη ερώτηση που κάνουν αρκετοί είναι «Γιατί το θύμα εκφοβισμού δεν μίλησε νωρίτερα;». Υπάρχει κάποια επιστημονική εξήγηση για αυτό;
Το θύμα εκφοβισμού εξ ορισμού είναι δύσκολο να μιλήσει για αυτό που του συμβαίνει. Εργαλείο και απότοκο της θυματοποίησης είναι ο φόβος και ο τρόμος. Το θύμα του εργασιακού εκφοβισμού φοβάται πως αν μιλήσει θα χάσει τόσο την εργασία του, όσο και το δίκιο του και επιπλέον θα κινδυνεύει από εκδικητικές συμπεριφορές από τους θύτες του.
Ευτυχώς στις μέρες μας, όπου έχει αρχίσει να γίνεται κοινωνική και θεσμική ευαισθητοποίηση για τα θέματα αυτά, όλο και περισσότερα θύματα παίρνουν το θάρρος να μιλήσουν. Σε καμία περίπτωση δεν επαναθυματοποιούμε το θύμα με το να το κατηγορήσουμε πως δε μίλησε εγκαίρως. Να κατηγορήσουμε την κοινωνία μας, τους θεσμούς και την ανοχή μας στην ψυχική βία, που δεν κατέστησε νωρίτερα εφικτό για το θύμα να βρει το θάρρος και την κοινωνική στήριξη να μιλήσει!
Τι πιστεύετε ότι οδηγεί ένα άτομο να εκφοβίζει ή να παρενοχλεί τον συνάδελφό του; Υπάρχει κάποιο «προφίλ» του ατόμου που εκφοβίζει ;
Δεν μπορώ να έχω μια συγκεκριμένη διάγνωση για τον κάθε αδιάγνωστο διαταραγμένο που ασελγεί πάνω στις ψυχές των συνανθρώπων του. Σαφώς πρόκειται για πρόσωπα, τα οποία δεν έχουν την ψυχική, πνευματική και συναισθηματική καλλιέργεια ώστε να διαχειρίζονται τα δικά τους αρνητικά συναισθήματα, χωρίς να τα προβάλλουν κακοποιητικά πάνω στους ανθρώπους γύρω τους. Στο κανάλι μου στο YouTube χρησιμοποιούμε τον όρο «αδιάγνωστος» για να μιλήσουμε για άνθρωπο που λειτουργεί «τοξικά» στις σχέσεις του με άλλους ανθρώπους και, προφανώς, εάν διαγνωστεί από ψυχίατρο ή ψυχολόγο που θα του παράσχει τα εξειδικευμένα τεστ προσωπικότητας, θα έχει μια ή και περισσότερες διαταραχές προσωπικότητας. Η διάγνωση των διαταραχών προσωπικότητας όμως, προσέξετε, δεν είναι δικαιολογία για κακοποιητική συμπεριφορά. Οι διαταραχές προσωπικότητας περιγράφουν το δυσλειτουργικό τρόπο με τον οποίο κάποιοι άνθρωποι συνδέονται με τον εαυτό τους και τους γύρω τους, αυτό όμως, η διάγνωση δηλαδή, δεν αποτελεί άλλοθι για εξάσκηση τέτοιας συμπεριφοράς. Οι διαταραχές προσωπικότητας είναι ίσως η πιο γκρίζα περιοχή στην Ψυχοπαθολογία, όπου στην ουσία περιγράφονται κάτω από αυτή την ομπρέλα, δυσλειτουργικοί χαρακτήρες ανθρώπων, που σε κάποιες διαγνώσεις από το Β πλέγμα, όπως η διαταραχή ναρκισσιστικής προσωπικότητας και η διαταραχή αντικοινωνικής προσωπικότητας, στην ουσία περιγράφουν των εγωκεντρισμό και την κακία κάποιων ανθρώπων….
Στο Mobbing γνωρίζουμε πως σημαντικό ρόλο παίζουν και οι συνάδελφοι που μπορεί να μην υποκινούν πάντα την παρενόχληση, αλλά συμμετέχουν στην άτυπη «ομάδα» του εκφοβιστή. Γιατί κάποιος μπορεί να εμπίπτει σε τέτοιες συμπεριφορές, αντί να υποστηρίζει τον συνάδελφό του που υφίσταται την παρενόχληση;
Ο άνθρωπος είναι κυρίως δειλό ον και ακολουθεί την πορεία της αγέλης. Οι απαθείς παρατηρητές, είναι απλοί άνθρωποι, οι οποίοι δεν έχουν την καλλιέργεια ψυχής, την πνευματικότητα και το θάρρος ώστε να πάνε κόντρα στο ρεύμα και να αλλάξουν αυτό τον κόσμο. Λίγοι είναι οι θαρραλέοι και οι τολμηροί που ανοίγουν δρόμους και για μας τους υπόλοιπους, και είμαστε ευγνώμονες σε αυτούς. Με την κατάλληλη ψυχοεκπαίδευση όμως, ακόμη και οι πιο δειλοί άνθρωποι μπορεί να μάθουν να μην ανέχονται την κακοποίηση σε όποιον κι αν συμβαίνει, στον εαυτό τους ή στον συνάνθρωπο του. Κοινωνική αλληλεγγύη και πνευματικότητα χρειαζόμαστε ως αντίδοτο στην ψυχική βία.
Στο βιβλίο σας «Ψυχολογικός Πόλεμος» αναφέρεστε και στο Gaslighting. Θα μπορούσατε να μας περιγράψετε τι είναι και πώς αυτό μπορεί να «χρησιμοποιηθεί» στον χώρο εργασίας;
Το Gaslighting είναι το όπλο εκείνο του ψυχολογικού πολέμου που αναφέρεται σε μια επιμελή προσχεδιασμένη στρατηγική ώστε ο θύτης να πείσει το θύμα του πως «έχει χάσει τα λογικά του» και να το κάνει να πιστέψει πως είναι «τρελό». Προσφιλής τακτική των χειριστικών ανθρώπων που θέλουν να χειρίζονται το μυαλό των συνανθρώπων τους προκειμένου να τους εκμεταλλεύονται ανεμπόδιστα. Στο χώρο εργασίας μπορεί ένας συνάδελφος να κάνει Gaslighting σε κάποιο άλλο συνάδελφο του, βρίσκοντας συνέχεια λάθη στις εργασίες του, μιλώντας του με τρόπο που να υποδεικνύει πως έχει κάποιο διανοητικό πρόβλημα, υποβάλλοντας του και επιβάλλοντας του πως είναι τρελός. Και στην περίπτωση που ο θύτης έχει και την άτυπη ομάδα που τον υποστηρίζει όπως αναφέρατε προηγουμένως, τα μέλη της ομάδας αυτής με τη σιωπή και την ανοχή τους να συναινούν στο ότι όντως το θύμα είναι «τρελό».
Τι θα προτείνατε σε ένα άτομο που νιώθει αποδυναμωμένο εξαιτίας της παρενόχλησης που υφίσταται από συναδέλφους του;
Να ζητήσει άμεσα βοήθεια από ψυχολόγο ούτως ώστε να ενδυναμωθεί ψυχικά, να συνειδητοποιήσει τι ακριβώς του συμβαίνει και να βρει τρόπους να το αντιμετωπίσει. Σε μεγάλες εταιρείες ή οργανισμούς όπου υπάρχει τμήμα ανθρωπίνου δυναμικού, η προσφυγή σε αυτό, μπορεί να είναι βοηθητική. Πρώτα από όλα όμως ενδυναμωνόμαστε ψυχικά από ψυχολόγο, ξεκαθαρίζουμε μέσα στο μυαλό μας πως δεν είμαστε «τρελοί» και όντως δεχόμαστε εργασιακό πόλεμο ή αλλιώς εργασιακό εκφοβισμό και φροντίζουμε τον εαυτό μας και τη θέση μας. Εάν υπάρχει εργασιακός ψυχολόγος στην εταιρεία ή τον οργανισμό που εργαζόμαστε, ακόμη καλύτερα. Μετά την ψυχική ενδυνάμωση ίσως το θύμα να πρέπει να αναζητήσει και νομική βοήθεια. Πρώτα από όλα όμως χρειάζεται η ψυχολογική στήριξη και ενδυνάμωση.
Ποια είναι τα «σημάδια» που σηματοδοτούν ότι ένα θύμα εργασιακού εκφοβισμού πρέπει να απευθυνθεί σε εξειδικευμένο επαγγελματία ψυχικής υγείας;
Όλα τα θύματα εργασιακού εκφοβισμού είναι καλό να απευθύνονται σε ψυχολόγο και ψυχίατρο που να ασχολούνται με τη διαχείριση mobbing. Τα πιο ανησυχητικά σημάδια είναι η έκπτωση της λειτουργικότητας του θύματος, οι διακυμάνσεις στην ψυχική διάθεση, τα συναισθήματα κατάθλιψης και αυτολύπησης, το υψηλό εργασιακό στρες, η διατάραξη του ύπνου και της λήψης τροφής. Δεν είναι ανάγκη όμως να φτάσουμε στην πλήρη ψυχική εξαθλίωση ώστε να ζητήσουμε βοήθεια. Καλύτερα να δράσουμε νωρίτερα.
Λέγεται πως σε ένα άτομο που έχει παρενοχληθεί, αλλοιώνεται η ταυτότητά του. Τι ακριβώς σημαίνει αυτό;
Η διαταραχή μετατραυματικού στρες από την οποία είναι πιθανόν να υποφέρει το θύμα εργασιακής παρενόχλησης, που λόγω της συνεχιζόμενης συνθήκης μπορεί να εξελιχθεί και σε σύνθετη διαταραχή μετατραυματικού στρες, είναι μια ψυχολογική συνθήκη, στην οποία ο άνθρωπος παύει να είναι ο συνήθης του εαυτός. Χάνει την αισιοδοξία του, τον αυθορμητισμό του, παρουσιάζει συμπτώματα στρες και κατάθλιψης και σαφώς χάνει την ανεμελιά που είχε προηγουμένως. Περισσότερα για το θέμα αυτό μπορείτε να παρακολουθήσετε στο ακόλουθο βίντεο με τον ψυχίατρο Δρα Γρηγόρη Γρηγορίου
Κλείνοντας, για να δώσουμε και μια θετική οπτική, πώς μπορούμε, κατά τη γνώμη σας, να θωρακίσουμε την ψυχολογία μας ως εργαζόμενοι, απέναντι σε τέτοια φαινόμενα;
Να μάθουμε καλά τα ανθρώπινα μας δικαιώματα και γενικώς αλλά και ειδικώς στο χώρο της εργασίας. Να ενημερωθούμε από έγκυρες πηγές για το τι είναι το mobbing. Μια πηγή ενημέρωσης είναι και το ακόλουθο playlist στο κανάλι μου στο Youtube, όπου περιέχει 24 βίντεο σχετικά με το θέμα
Επίσης, το βιβλίο μου «Ψυχολογικός Πόλεμος» που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Ψυχογιός, αναφέρεται εκτεταμένα στο φαινόμενο αυτό και τους τρόπους αντιμετώπισης του. Πέραν από την ψυχο-εκπαίδευση και την ενημέρωση μας για τα ανθρώπινα μας δικαιώματα, σημαντικό είναι να ζούμε μια ζωή με αυτογνωσία. Να παρατηρούμε τον εαυτό μας, τα συναισθήματα μας, τις σκέψεις μας, το πώς λειτουργούμε σε διάφορα περιβάλλοντα, όπως και στο εργασιακό, και να είμαστε σε θέση να δούμε γρήγορα τα σημάδια πως τα δικαιώματα μας καταπατούνται και πως γινόμαστε θύματα εργασιακής παρενόχλησης. Μηδενική ανοχή σε υποβιβαστικές, κακοποιητικές συμπεριφορές να είναι ο στόχος μας.
Όπως εμείς θα προσπαθούμε να είμαστε η καλύτερη εκδοχή του εαυτού μας, το ίδιο να απαιτούμε και από τους γύρω μας.
Η κα. Θέκλα Πετρίδου σπούδασε στο τμήμα Ψυχολογίας του ΑΠΘ. Είναι ψυχολόγος και έχει εργαστεί ιδιωτικά με ενηλίκους και ζευγάρια για 20 χρόνια. Εκτός από το βιβλίο “Ψυχολογικός Πόλεμος” που έχει στόχο να σκιαγραφήσει και να εξηγήσει τα όπλα του ψυχολογικού πολέμου, κυκλοφορούν επίσης τα βιβλία της “Χαρούμενη μαμά=Χαρούμενα Παιδιά” και “Να μείνω ή να φύγω”, όλα από τις εκδόσεις Ψυχογιός.
